Pesquisar neste blogue

SOBRE MIM / ABOUT MY SELF / TENTANG DIRI SAYA / KONA-BA HA'U AN.

A minha foto
Díli, Díli, Timor-Leste
Olá..., Sou Paulo S. Martins, de Ainaro, sou eis seminarista do Seminário Maior de São Pedro e São Paulo Fatumeta, Díli, Timor-Leste (Eis Frater), licenciado em Direito pela Escola de Direito da Universidade do Minho, Braga-Portugal e sou mestre em Direito Tributária pela mesma escola. Atualmente sou jurista e assessor legal num instituto público em Díli. Ora, esta página criei em 2010 com intuito partilhar pouco conhecimento que eu tenho ao público em geral e aos que têm sempre sede de ciências e informações. Os conhecimentos e as informações que opto por publicar aqui sempre estão relacionados com direito, cultura, família e poemas. Aqui vai a minha página. Portanto, agradeço imenso pelos comentários e sugestões dados para melhorar esta página. Um grande abraço. Paulo Martins

segunda-feira, 30 de dezembro de 2019

A Voz da Libertação (Documento família SOMAR)

Iha dokumentário ida ne'e (Vide), apresenta tempu ikus ne'ebé sei halo natar ho kantaredu iha natar ninin hodi sustenta moris família Somar nian.

Interevista realiza iha tinan 2012 iha natar ERTIS Ainaro Manutaci ho ami nia Aman Augusto Martins (Akitama Agusto) no ami nia Inan Francisca Soares (Akitina Francisca). 


Dokumentasaun ida ne'e realiza ho finalidade edukativa ba família no jerasaun SOMAR nian, tanba iha dokumentasaun ne'e iha lia hanorin balun, haktuir oinsa família refere hasoru difikuldade hodi sustenta moris família ne'e nian no dalan alternativa ne'ebé família ne'e foti hodi bele lao ba oin iha dezafius eh labirintu moris família nian. 

Maske dokumentasaun ne'e laos kompletu, tanbe se kompletu maka presiza temmpu barak no video ho durasaun naruk. Maibé realizador deside halo gravasaun ba mensajén no imajén importante moris família SOMAR nian. 

Entretantu, família SOMAR harii husi Augusto Martins haensa xefe famíli no Francisca Soares nudar "partrner" eh DONA da família. Augusto Martins mak oan mane kik husi Bernardo de Araújo no Emerenciana da Conceição. Francisca Soares mak oan bot no feto mesak husi Jacinto Quintao no Jascinta Cardoso. 

Família SOMAR ne'ebé harii husi Augusto no Francisca iha oan nain 9 (sia). Mane nain 6 (nen) no feto nain 3 (3), ho nia sekuénsia mak hanesan: 
(1) Martinha Soares Martins (desempregada no solteira); 
(2) António Soares Martins (casado ho Sabina do Rosário, oan nain 4, funcionário da guarda florestal de Ainaro); 
(3) Leonela do Rosário Martins (Casada, oan nain 2, PNTL, lisensiada iha Direito); 
(4) Leonardo Soares Martins (Casado ho Domingas Bianco, oan nain rua, PNTL); 
(5) Hermínio Soares Martins (Casado oan nain 3, lisensiadu iha Direito, Professor Ensino Básico 3.º Sículo); 
(6) Paulo Soares Martins (Casado ho Flaviana Aurora de Sá Ximenes, lisensiadu iha Direito no Mestre iha Direito Tributário); 
(7) Luís Soares Martins (Casado, oan nain 2, lisensiadu iha Administrasaun Públika, funcionário Alfândega de Díli); 
(8) Aderina Soares Martins (solteira, lisensiaiada iha Economia e Gestão, desempregada); 
(9) Merino Soares Martins (solteiro, lisensiadu iha Biologia, funcionário ONG).  

Atu hatene oinsa mak família SOMAR nia moris no oinsa mak konsege sustenta oan nain sia no ba Eskola hotu, bele hare no rona iha vídeo iha leten.

Obrigado. 

Sem comentários:

Enviar um comentário

Muito obrigado

GENTE DE TIMOR (Obra Original do Paulo S. Martins)

Da ilha verde, da forma de crocodilo.
Da verdura montanhosa e da alma lutadora.
De um sangue humilhado mas não ser humilhada.


Da brisa da frescura e do aroma da verdura,
Do rio pedroso e das rasas espinhosas,
das cores arco-íris e das flores da natureza.


Ó gente de Timor...!
Das praias bonitas e das ondas manhosas,
das águas quentinhas e das bocas sorridentes.


Do coração da pomba e pele da cobra,
dos olhos da águia e pés dos crocodilos.
das mãos do campo dos pés do viagante.


Ó gente,
minha gente
gente de Timor...!
mostrai a boca e lavai os olhos,
treinai as asas e voai mais alto,
treinai os pés e chegai mais longe.


Uma Lisan Diurpu,

Uma Lisan Diurpu,
Uma lisan Diurpu, hanesan uma lisan eh Uma Knua eh Uma Lulik ka ho lian português "Casa Sagrada" timor nian ne'ebé mos sai hanesan Uma Lulik ne'ebé importante iha Knua Ria-ailau, Ainaro-Manutaci. Uma Lulik ne'e besik ba Ramelau hun. Uma ne'e agora nia gerasaun ladun barak, maibé komesa buras fali ona ba oin ho prezensa foin sa'e sira ne'ebé foin moris iha tinan 1990 mai leten. Agora dadaun Sr.António mak hola fatin eh substitui fali Sr. Augusto ne'ebé uluk nudar bali nain ba Uma Lulik ne'e nia fatin para bali uma ne'e. Uma Diurpu lokaliza iha Distritu Ainaro, Subdistritu Ainaro, Suco Manutaci no Aldeia IV. Nia fatin uluk besik malu ho uma Lisan Mantilu ne'ebé uluk iha Mupelotui no Maupelohata. Maibe agora sai ona mai iha buat mos ka fatin foun principalmente iha tempo katuas Augosto nian. Ita hare iha imagem ne'e, iha uma ne'e nia kotuk ida kalohan taka ne'e mak foho Ramelau ka Tatamailau. Hori uluk iha okupasaun Portuguesa no Ocupasaun Indonésia nian iha Timor, Uma Diurpu seidauk hetan Sunu ka amesa hosi Ahi. Tanba tuir história beiala sira nian, uma ida ne'e ahi nunka bela han, ka ahi la han. Tuir lian nain no katuas sira nebe hare ho matan, katak iha tempo kolonial português nian iha Timor, uma Mantilu nebe momentu neba hari besik kedan uma Diurpu (Uma tatis sei ba malu) ne'e ahi han tia iha kalan ida, nebe tuir lolos uma Diurpu ne'e mos ahi tenki han hotu, nia logika nune, tanba uma rua ne'e rabat malu kedan. Maibe katuas sira haktuir dehan, sa mak akontese iha momentu neba mak, manu makikit mean (manu lokmea ) ba tur iha uma Diurpu nia kakuluk ne'e i kuando ahi lakan ne'e baku ba uma Diurpu nia leten, manu makikit ne'e loke liras dala ida, ahi lakan baku fali ba parte seluk. Ho nune'e ahi han uma Mantilu ne'e to romata, maibe uma Diurpu ne'e ahi la han. I manu makikit ne'e tur iha uma ne'e nia kakuluk to ahi lakan hotu ka mate. Iha kolonial indonésia nian, ahi nunka han uma ne'e. Milisia sira tama to'o iha bairro neba i sunu uma Builiuh nebe iha kraik mai maibe la sunu uma Diurpu, milisia sira liu kona dalan ninin deit i neon la kona ka la hanoin at ba Uma ne'e. Além de ne'e, katuas assasinio ka oho dor no katuas seluk nebe ema iha suku laran konsidera katak lia-nain iha suko ne'e fo sasin katak uma Diurpu ne'e iha nia karakter da unika i ema ne'ebé hanoin a'at nunka bele hakat to'o uma ne'e nia sorin, tanba sei la hetan dalan atu tama ba uma ne'e. Iha tempo indonésia nian, iha momento nebé ami hotu sei kik, kuando kalan ka loron mak bapa sira atu tama ba ou falintil sira lao besik iha uma ne'e, ita iha uma laran hatene kedan ona tanba iha manu (ho froma manu fuik hanesan andorinha bot) ida nebe'e hanesan manu makikit kik ne'e semo haleu uma laran ne'e i fó alerta ba ita. Iha ne'e ita nebe toba iha uma laran sei la dukur tanba manu ne'e nia liras sempre baku ita no baku buat kroat nebe ita iha. Uma ne'e uluk iha Maupelohata hansa dehan tia ona. Sai fali mai iha nia fatin foun, hari'i desde 1976 no'o troka lolos iha 1998. Hafoin ta'a fali ai foun no prepara material foun pois hari'i fali iha 1998 to agora 2014. Nia kondisaun diak nafatin hansa ita hare iha retrato ne'e, nia varanda luan liu uluk nian. No Nia sempre nakloke ba ema hotu nebe hakarak ba visita Nia. By Paulo S. Martins (qno.tls@gmail.com)