Pesquisar neste blogue

SOBRE MIM / ABOUT MY SELF / TENTANG DIRI SAYA / KONA-BA HA'U AN.

A minha foto
Díli, Díli, Timor-Leste
Olá..., Sou Paulo S. Martins, de Ainaro, sou eis seminarista do Seminário Maior de São Pedro e São Paulo Fatumeta, Díli, Timor-Leste (Eis Frater), licenciado em Direito pela Escola de Direito da Universidade do Minho, Braga-Portugal e sou mestre em Direito Tributária pela mesma escola. Atualmente sou jurista e assessor legal num instituto público em Díli. Ora, esta página criei em 2010 com intuito partilhar pouco conhecimento que eu tenho ao público em geral e aos que têm sempre sede de ciências e informações. Os conhecimentos e as informações que opto por publicar aqui sempre estão relacionados com direito, cultura, família e poemas. Aqui vai a minha página. Portanto, agradeço imenso pelos comentários e sugestões dados para melhorar esta página. Um grande abraço. Paulo Martins

domingo, 1 de agosto de 2010

Poemas iha lian Tetun no iha lian Mamben.

diaquinhoparesma@gmail.com///poemas obra originária.


1)   HAKARAK HETAN SÁ?

Loro-nakbo'as iha lorosa'e,
fó roman ba mundo,
hatudu mós dalan furak sira,
ne'ebé kmanek ho koor la hanesan.

Hakarak hili ne'ebé loos? ´
Dúvida hafalun fuan ida ne'e,
susar atu hili, karik, kabun mamuk.

Ho loron ne'ebé sei badak,
dúvida ne'e hetan folin
ne'ebé hahú ho basso ida
ho knananuk hatuir iha koor ne'e.

Besik loron fahe rua,
dúvida fila hikas hamaluk fuan ida ne'e,
lahatene atu ba loos ne'ebé.

Fila matan baku ba kotuk,
liman barak dudu mai hosi kotuk,
sei tilun atu rona koko
lian wainmai hamamar ain ida ne'e,
foti matan hateke, matan wain hateke hela mai ho sinala "haruka".

Fó sentido sá loos ba moris ida ne'e???
O, Ha'u, Imi, Ami, Ita hotu buka s'a loos?
Ita hotu hakarak hetan sá?

Karik, buka loron oin ne'ebé kmanek,
karik hakarak halo nakfilak mehi ba realidade?
Maibé, karik mosu mai oin seluk, hatene ba...!!!
Ita bele hakarak maibé Nai mak termina.


(Poema ida ne'e hau hakerek wainhira hau sei iha Dare, 2005. Momento ne'ebé hau sei hanesan frater iha Seminário Ano esperitualidade de São João Maria de Vianey - Dare, hamotuk ho ha'u nia belun nain 15 (Abilio da Costa - Mece / Aby, Acácio Soares de Deus _ Achi / Marcos/Amacu, Aderito de Savio Sequiera - Ade / Amuf, Cesaltino Monteiro - Atino, Fidélio da Cruz _ Fidel, Francisco da Costa - Amosa, Inácio Mendonça -Ignas, Joaquim Vicente - Joaquim / nenek Moyang, Júlio do Carmo - July, Luis Baba - Luis, Mário da Costa -Mário/Rodak, Miguel esperíto Santo Maia - Amigi, Patrocíno da Cunha - Patro/Ameta, Paulo Soares Martins - Paulo / Aquinho, Tiago de Jesus - James/Akú, Venceslau de Deus - Abeny)  ha'u hakerek no apresenta ou deklama iha pálco iha dia 1 de Novembro de 2005 momento ne'ebé importante ba ami, momento de comprimisso "Simu Batina" - Poema ida ne'e mós sai referencia ba ha'u nia decisaun... sai nudar embrião ba ha'u nia decisaun ohin loron nian.... )






2)  TIMOR HA’U DOBEN.

Ha’u lao sai, sai lao rai,
Sama liu tasi no hakat liu foho,
Ba ema rai, hela ema rai.


Laós tan etu diak,
Laós tan fatin diak,
Maibé hakail matenek,
Ho matenek nebé mai hosi nehek.


…………....


Ha’u husu ba foho,
harohan ba anin,
Loke matan ba foho,
Sei tilun ba laloran nia nain.


Atu tun mai ha’u ulun leten,
Atu sa’e mai ha’u ain tuban,
Hamahan ha’u babotak leten,
Tuba ha’u ain tuban.


Atu bele lolo-liman ho diak,
Kumu ho forsa, rai metin iha babotak.
Sama rai metin, hakat ho didiak,
Atu lebele fila ho bukae mamuk.



Sama iha fatuk-inan mak bele foin fila,
Kumu metin ona, mak foin mosu ba,
Atu foti no hadia o hansa mos rai seluk, ó Timor ha’u doben.


3) HA’U MOS BELE!

Tansá mak ha’u labele sé há’u iha matan,
Matan nebé bele hare mos hanesan nia,
Bele fihir mos hanesan nia,
Bele hili mos hanesan nia.


Tansá mak há’u labele se há’u mos iha tilun,
Tilun nebe bele rona mos hanesan nia,
Nebe bele sente sa mak há’u rona,
Tilun nebé bee fihir buat sá mak diak mai ha’u.


Tansá mak ha’u labele,
Se ha’u mos iha fuan mós hanesan nia,
Fuan nebé iha hanesan para sente,
Senti buat nebé há’u haré, rona, no hanoin.


Tansá mak há’u labele se há’u mos iha liman no kulit,
Nebé halo haú mos bele bo’ok no sente,
Liman nebeé bele atu kaer, koko no sente,
Buat nebe´ há’u haré no koko.


Tansá mak haú labele se há’u mós iha kakutak,
Nebe bele sente no tetu ho hanoin diak,
Buat hotu nebé há’u haré, rona no koko,
Hanesan nebé nia halo.


Ha'u mos bele karik,
Tanba há’u mos iha buat sira nebé nia iha,
Há’u mos bele karik, se há’u buka atu koko,
Se há’u iha hakarak no atu “funu”.


Há’u mos bele, maske la hanesan ema hakarak,
Maibé há’u mos bele tuir há’u hakarak,
Entaun,……….koko! funu…….
Há’u mos bele!






4) LEOL HEU.


Leol sara…..
Balós ra’e naha hoda,
Balós ra’e naha kokar.


Balós leolban naha meit,
Balós leol ni eha.


Leol sara…..
Balós ni brusi naha meit,
Balós namada ni eha.


Balós namada meit sois,
balós namada para.


Leol sara…..
Oid né leol heu,
Oid né namada heu.


Oid ne sil namada tema kid,
Nor leol tema kid,
La oid pun serbis,
La oid eot ra’e ada.


Maibe…., hei paglau ois kokar,
Hei paglau ois meta lala,
Ba hei eot ra’e Ada,
Ba hei eot nam ni ahe.


Rat nam sabutar,
Manpoin…..
Did-lau Ada,
Taes-pú saber.


Man-hui hei klalak,
Hiut tú hei sa’e,
Nam-kokar dú ra’e,
Leol heu oid sa’e.



5) IT KÁ NOR ALI


Muna ni tig, it put-put,
It ina kede it ama kede,
It pe um-hú kid ai-oe pat.


It pe ra’e sata kid,
Deis o pe au ká, o pe au ali,
O pe au tbó, au pe o nara.


O luku nor riu,
O du taes,
O sai má, o ahe selu mas Lara se au-lara.


O lolai kek au, o lop kek au,
Sero hoda, sero Ada
Kris hoda, kris Ada.


Napai…..
Namhoda du-ra’e,
Nam kokar sa’e-leol,
Au sero para, au lua glia,
Au tero mó sois.


Au leob pag mesa,
Au lolai mesa,
Au leob riu mesa,
Au mua mesa.


Maibé…., au ba ket o, au ba lag o.
Au kou o man au-ali,
Doim o man au-ká,
Deis it pe mau-ká lia it pe mau-ali bel.



Nota: Mos katak juga ou també,
Mós katak bersih / jelas/ cleat / limpo,


5 .     AMO-TE DEMAIS
Amo-te demais faz-me sentir o que é amar,
amo-te demais faz-me sentir porque tenho de amar,
Amo-te demais leva-me a voar na desilusão, 
amo-te demais faz-me sentir o verdadeiro sentido da vida,
amo-te demais enlouquece o meu raciocínio.

Amo-te demais conduzir-me a insatisfação,
amo-te demais mergulhar-me no fundo da solidão,
amo-te demais atar-me na sua imagem.

Amo-te demais é um tóxico.
Amo-te demais é uma loucura sem fim.
Amo-te demais é uma droga.

Se eu pudesse tirar este coração,
tiraria de mim e mandaria embora.
Se eu pudesse apagar este raciocínio,
faria o melhor para que pudesse ficar tranquilo.
E se eu pudesse, deitaria fora estes olhos,
para que não pudesse conhecer, saber e sentir o "AMOR".

Se Eu não pudesse fazer tudo isso,
Diga-me ...!!!
Como posso ficar sem esta droga...??





6. O QUE QUER QUE SEJA
(Uma nova inspiração escrita no silêncio de manha)
__________________________________________________

Perto de ti, odeio-te muito, 
O desgosto de ti é maior,
porque esta coração encontra-se irritado 
e estes olhos não querem te ver. 

Perto de ti, 
Não quero ouvir a tua voz
não quero ver os teus olhos
e nem quero ver o teu sorriso.

Mas,
longe de ti,
quero muito cuidar-de ti,
e queria muito de ser o teu protector.

Longe de ti,
esta coração bate forte,
e quer muito de aproximar-te,
dar um beijo na testa
e proteger-te de todas as maldades.

Longe de ti,
a irritação desapareceu,
o ódio foi esmagado pelo grande amor,
só penso em ti e só quero ver-te feliz em todo o tempo.

By:
Paulo Martins (11.01.12) 









7.  A VOZ DE UM CORAÇÃO SINCERO

O rasto de uma voz do coração sincero,
que exclama num espaço de ar limitado,
longe da linha do cérebro,
mas perto do abatimento de um coração inflamado.   

Rasga da célula de uma voz infiel,
desvia de um vínculo da doce palavra.
Obedece a voz de um coração fiel
embate na porta que cheia de amargura. 

Chegue a direcção no caminho certo,
mas deixa a palavra para um porco selvagem.
A vitória reviravolta num maldito deserto
e a esperança caiu para uma virgem selvagem. 

Vem a sentar numa fonte frescura,
lava os olhos com a ternura do coração,
sorri com a cara fresca e doçura, 
eleva a voz ao alto do céu, as pés firmem com força no chão.  
  
Braga-21-01-2012

Obra original do Paresma D'aquinho.







8. MENCINTAI
Mencintai harus siap menerima tantangan,
mencintai harus mampu terima ujian
mencintai harus berani tahan banting
mencintai harus pasrah memberi anting

Mencintai bukan hanya menerima,
mencintai tidak hanya diterima,
mencintai harus bisa menhidupkan
mencintai harus menumbuhakan rasa percintaan.

Mencintai bukanlah rasa ingin,
Bukanlah memuaskan,
Bukanlah untuk menjadi angin,
mencintai adalah untuk mendamba dan didambakan.



Braga, 21 - 01 - 2012.


Buah Pena : Paulo Soares Martins (Paresma D'aquinho). 






9. NÃO CONSEGUI ANDAR SOZINHO

Cansei-me de andar sozinho,
numa viagem longa sem ninho,
num deserto cheio de desafios,
num caminho dolorosos.

Cansei-me marcar passo ao passo que queria marcar mais,
cansei-me de olhar para o céu em vez disso olhar para oásis
para ter uma gota de água,
e ter força pela luz da lua.

Ao longe ao luar
numa terra esplanada,
vaguear e andar
a terra prometida.

Ao longe ao luar,
não vi nenhum farol,
sozinho a ficar,
queria o seu farol.

cansei-me de andar sozinho,
não consegui andar sozinho,
e não queria ficar sem TI,
porque não quero andar sozinho sem TI.

Levai-me nas TUAS mãos,
guiai-me na TUA luz,
para ficar seguro junto nas TUAS mãos,
e ficar protegido com força da TUA luz.

Braga, 08 de Fevereiro de 2012.
Obra Original do P. Martins. 


1 comentário:

  1. Furak los...
    Hau sente ita tenki halo buatruma duni para tau iha públiko hodi hatene kona-ba Tetum.
    Um grande abraço.

    Maun-Alin

    ResponderEliminar

Muito obrigado

GENTE DE TIMOR (Obra Original do Paulo S. Martins)

Da ilha verde, da forma de crocodilo.
Da verdura montanhosa e da alma lutadora.
De um sangue humilhado mas não ser humilhada.


Da brisa da frescura e do aroma da verdura,
Do rio pedroso e das rasas espinhosas,
das cores arco-íris e das flores da natureza.


Ó gente de Timor...!
Das praias bonitas e das ondas manhosas,
das águas quentinhas e das bocas sorridentes.


Do coração da pomba e pele da cobra,
dos olhos da águia e pés dos crocodilos.
das mãos do campo dos pés do viagante.


Ó gente,
minha gente
gente de Timor...!
mostrai a boca e lavai os olhos,
treinai as asas e voai mais alto,
treinai os pés e chegai mais longe.


Uma Lisan Diurpu,

Uma Lisan Diurpu,
Uma lisan Diurpu, hanesan uma lisan eh Uma Knua eh Uma Lulik ka ho lian português "Casa Sagrada" timor nian ne'ebé mos sai hanesan Uma Lulik ne'ebé importante iha Knua Ria-ailau, Ainaro-Manutaci. Uma Lulik ne'e besik ba Ramelau hun. Uma ne'e agora nia gerasaun ladun barak, maibé komesa buras fali ona ba oin ho prezensa foin sa'e sira ne'ebé foin moris iha tinan 1990 mai leten. Agora dadaun Sr.António mak hola fatin eh substitui fali Sr. Augusto ne'ebé uluk nudar bali nain ba Uma Lulik ne'e nia fatin para bali uma ne'e. Uma Diurpu lokaliza iha Distritu Ainaro, Subdistritu Ainaro, Suco Manutaci no Aldeia IV. Nia fatin uluk besik malu ho uma Lisan Mantilu ne'ebé uluk iha Mupelotui no Maupelohata. Maibe agora sai ona mai iha buat mos ka fatin foun principalmente iha tempo katuas Augosto nian. Ita hare iha imagem ne'e, iha uma ne'e nia kotuk ida kalohan taka ne'e mak foho Ramelau ka Tatamailau. Hori uluk iha okupasaun Portuguesa no Ocupasaun Indonésia nian iha Timor, Uma Diurpu seidauk hetan Sunu ka amesa hosi Ahi. Tanba tuir história beiala sira nian, uma ida ne'e ahi nunka bela han, ka ahi la han. Tuir lian nain no katuas sira nebe hare ho matan, katak iha tempo kolonial português nian iha Timor, uma Mantilu nebe momentu neba hari besik kedan uma Diurpu (Uma tatis sei ba malu) ne'e ahi han tia iha kalan ida, nebe tuir lolos uma Diurpu ne'e mos ahi tenki han hotu, nia logika nune, tanba uma rua ne'e rabat malu kedan. Maibe katuas sira haktuir dehan, sa mak akontese iha momentu neba mak, manu makikit mean (manu lokmea ) ba tur iha uma Diurpu nia kakuluk ne'e i kuando ahi lakan ne'e baku ba uma Diurpu nia leten, manu makikit ne'e loke liras dala ida, ahi lakan baku fali ba parte seluk. Ho nune'e ahi han uma Mantilu ne'e to romata, maibe uma Diurpu ne'e ahi la han. I manu makikit ne'e tur iha uma ne'e nia kakuluk to ahi lakan hotu ka mate. Iha kolonial indonésia nian, ahi nunka han uma ne'e. Milisia sira tama to'o iha bairro neba i sunu uma Builiuh nebe iha kraik mai maibe la sunu uma Diurpu, milisia sira liu kona dalan ninin deit i neon la kona ka la hanoin at ba Uma ne'e. Além de ne'e, katuas assasinio ka oho dor no katuas seluk nebe ema iha suku laran konsidera katak lia-nain iha suko ne'e fo sasin katak uma Diurpu ne'e iha nia karakter da unika i ema ne'ebé hanoin a'at nunka bele hakat to'o uma ne'e nia sorin, tanba sei la hetan dalan atu tama ba uma ne'e. Iha tempo indonésia nian, iha momento nebé ami hotu sei kik, kuando kalan ka loron mak bapa sira atu tama ba ou falintil sira lao besik iha uma ne'e, ita iha uma laran hatene kedan ona tanba iha manu (ho froma manu fuik hanesan andorinha bot) ida nebe'e hanesan manu makikit kik ne'e semo haleu uma laran ne'e i fó alerta ba ita. Iha ne'e ita nebe toba iha uma laran sei la dukur tanba manu ne'e nia liras sempre baku ita no baku buat kroat nebe ita iha. Uma ne'e uluk iha Maupelohata hansa dehan tia ona. Sai fali mai iha nia fatin foun, hari'i desde 1976 no'o troka lolos iha 1998. Hafoin ta'a fali ai foun no prepara material foun pois hari'i fali iha 1998 to agora 2014. Nia kondisaun diak nafatin hansa ita hare iha retrato ne'e, nia varanda luan liu uluk nian. No Nia sempre nakloke ba ema hotu nebe hakarak ba visita Nia. By Paulo S. Martins (qno.tls@gmail.com)